Edukacja w Pawonkowie
Pierwsza szkoła zwana „Bakałarzówką” istniała w Pawonkowie już w XIV wieku. Była to szkoła parafialna, prowadzona przez jednego nauczyciela, opłacanego z funduszy parafii.
Dobrze zorganizowana szkoła funkcjonowała w Pawonkowie około 1650 roku. Była to nadal szkoła parafialna, w której pod kierunkiem dwóch nauczycieli uczyło się dwustu uczniów. Szkoła ta znajdowała się przy obecnej ulicy Zawadzkiego. W XIX wieku przeniesiono ją do budynku, w którym mieści się dziś siedziba Urzędu Gminy Pawonków.
Do roku 1873 w pawonkowskiej szkole nauka odbywała się w dwóch językach: polskim i niemieckim. W tym czasie nadzór nad edukacją w Pawonkowie sprawował niemiecki proboszcz z Dobrodzienia Henryk Strauss. W nadzorze tym był wspierany przez proboszcza Pawonkowa Bernarda Konsalika oraz właścicieli Pawonkowa.
Zaostrzenie kursu antypolskiego nastąpiło z chwilą zjednoczenia Niemiec i powstania Cesarstwa Niemieckiego pod rządami Wilhelma I w 1871 roku. Nastały wówczas ciężkie czasy dla dzieci mówiących po polsku. W szkole wprowadzono całkowity zakaz posługiwania się i nauczania w języku polskim. Taka sytuacja utrzymała się do połowy 1922 roku. W wyniku I wojny światowej, przegranej Niemiec, utworzenia państwa polskiego oraz plebiscytu na Górnym Śląsku, Pawonków został przyznany Polsce.
W okresie międzywojennym, w nowej rzeczywistości politycznej zrodziła się więc potrzeba wybudowania nowej szkoły w Pawonkowie. Dzięki staraniom ówczesnego wójta Emanuela Dyli, w 1938 roku nowa szkoła w Pawonkowie rozpoczęła swą działalność.
Wybuch II wojny światowej położył kres istnieniu polskiej szkoły. Pawonków został włączony w granice III Rzeszy. W budynku szkoły zorganizowano obóz dla dzieci przysłanych z Niemiec dla ochrony przed bombardowaniem. W okresie II wojny światowej dzieci z Pawonkowa uczyły się w szkole zorganizowanej przez władze nazistowskich Niemiec. Lekcje odbywały się w pomieszczeniach obecnego Urzędu Gminy oraz budynku należącym do pana Wawrzaka.
Po wyzwoleniu Pawonkowa 19 stycznia 1945 roku juz w marcu wznowiono naukę w polskiej szkole. Obowiązki nauczycielskie w Szkole Powszechnej w Pawonkowie od maja 1945 roku przejęły Maria Mianowska oraz Jadwiga Węgrzyn. We wrześniu 1945 roku kierownikiem miejscowej szkoły został Władysław Pająk. Na przestrzeni lat 1945 – 2017 Szkołą Podstawową im. Tadeusza Kościuszki w Pawonkowie kierowali : Władysław Pająk, Leon Pająk, Wiesław Knapik, Gertruda Spalik, Antonina Kuberska, Wacław Pleńkowski oraz Małgorzata Wieczorek.
W 1999 roku została w Polsce wdrożona reforma systemu oświatowego. Kuratoria oświaty przestały być organami prowadzącymi dla placówek oświatowych, a prowadzenie szkół stało się zadaniem odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego.
Nowy ustrój szkolny objął sześcioletnią szkołę podstawową, 3-letnie gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalne. Wprowadzenie reformy oświatowej sprawiło, że we wrześniu 1999 roku w Gminie Pawonków powołano do życia jedno gimnazjum z siedzibą w Łagiewnikach Wielkich.
Pierwszym dyrektorem Gimnazjum został Krzysztof Kłobus. Do gimnazjum uczęszczali uczniowie wszystkich miejscowości należących do Gminy Pawonków.
Od 1 września 1999 roku do 12 lutego 2010 roku Gimnazjum miało swoją siedzibę w Łagiewnikach Wielkich. Ze względu na trudne warunki lokalowe panujące w Łagiewnikach Wielkich, władze Gminy Pawonków z wójtem Henrykiem Swobodą podjęły starania o wybudowanie nowego gimnazjum i przeniesienie szkoły z Łagiewnik Wielkich do Pawonkowa. Pierwsze zajęcia w nowej szkole odbyły się 1 marca 2010 roku. Uroczyste otwarcie nowoczesnej siedziby Gimnazjum w Pawonkowie nastąpiło w dniu 7 kwietnia 2010 roku.
Reforma systemu edukacji z roku 2017 przywróciła w polskim szkolnictwie ośmioletnią szkołę podstawową, czteroletnie licea oraz zlikwidowała gimnazja. W wyniku tych zmian sześcioletnia Szkoła Podstawowa im. T. Kościuszki w Pawonkowie stała się szkołą ośmioklasową, natomiast Gimnazjum przestało istnieć. Siedziba Szkoły Podstawowej im. T. Kościuszki w Pawonkowie została przeniesiona z ulicy Lublinieckiej do nowoczesnego gmachu byłego już Gimnazjum w Pawonkowie przy ulicy Szkolnej 1. Decyzją Rady Gminy Pawonków w lipcu 2019r. Szkołę Podstawową w Pawonkowie połączono z miejscowym przedszkolem tworząc Zespół Szkolno-Przedszkolny w Pawonkowie.
opracowała Aleksandra Sladek